مالکیت معنوی مفهومی نوین در توسعه اقتصادی قسمت سوم

در قسمت های قبلی این موضوع، به معرفی مصادیق پرکاربرد مالکیت صنعتی همچون اختراعات، طرح های صنعتی، برند و نشان مبدأ جغرافیایی پرداختیم . در این مقاله به معرفی دو مورد دیگر از مصادیق مالکیت صنعتی می پردازیم.

مدارهای مجتمع (Integrated Circuits)

مدارات مجتمع – معمولا به عنوان “تراشه” یا “میکرو تراشه” شناخته می شوند – مدارهای الکترونیکی که در آن تمام اجزای نیمه هادی (ترانزیستور، دیود و مقاومت)  در یک نظم خاص بر روی سطح یک ماده نیمه هادی نازک پیش ساخته (معمولا سیلیکون ) مونتاژ می گردند.

در تکنولوژی مدرن، مدارهای مجتمع عناصر ضروری برای طیف گسترده ای از محصولات الکتریکی، از جمله کالاهای استفاده روزمره مانند ساعت، تلویزیون، ماشین لباسشویی، و اتومبیل، و همچنین کامپیوترهای پیشرفته، تلفن های هوشمند و سایر دستگاه های دیجیتال است. توسعه نوآورانه طرح مدارهای مجتمع برای تولید دستگاه های دیجیتالی ظریف تر و کوچک تر با کارایی بیشتر همیشه ضروری است.

در حالی که ایجاد طرح یک مدار مجتمع جدید معمولا نتیجه یک سرمایه گذاری عظیم، هم از نظر مالی و هم از نظر زمان مورد نیاز برای طراحی توسط کارشناسان متخصص است، کپی کردن چنین طرح هایی با تنها هزینه کسری از سرمایه گذاری اصلی امکان پذیر است. برای جلوگیری از کپی غیر مجاز این طراحی ها و ارائه انگیزه برای سرمایه گذاری در این زمینه، طرح های مدارات مجتمع (توپوگرافی) تحت سیستم یک مالکیت معنوی منحصر بفرد محافظت می شود.

حمایت از مدارهای مجتمع در کنوانسیون پاریس مطرح نشده است، کنوانسیون مستقلی موسوم به کنوانسیون واشنگتون به حمایت از مدارهای مجتمع ، اصول و استانداردها می پردازد. اما این کنوانسیون تا کنون در سطح جهانی به مرحله اجرا در نیامده است. موافقت نامه تریپس نیز در چهار ماده به حمایت از این مدارها می پردازد.

واردات، فروش یا توزیع تجاری یک طرح ساخت مورد حمایت،  یک مدار یک پارچه حاوی یک طرح ساخت مورد حمایت یا یک کالای حاوی یک مدار یکپارچه بدون اجازه مالک آن غیر قانونی است.

مدت حمایت از مدارهای مجتمع ۱۰ سال از تاریخ تشکیل پرونده درخواست ثبت یا ۱۰ سال بعد از تاریخ اولین استفاده تجاری در هرجای دنیا می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید به تارنمای موجود در صفحه سازمان جهانی مالکیت معنوی در خصوص مدارات مجتمع مراجعه نمایید.

گونه جدید گیاهی

محققان بسیاری در علوم کشاورزی فعالیت می کنند و سرمایه گذاری های بسیاری در این زمینه هزینه می شود تا گونه گیاهی جدیدی تولید شود که بتواند در مقابل شرایط خاصی مقاومت کند یا محصول بیشتر و با کیفیت تری تولید کند. این مصداق مالکیت صنعتی از طریق ایجاد انحصاری به مدت محدود سعی می کند تا حقوق محققان بخش های کشاورزی را در این زمینه به رسمیت بشناسد.

اتحادیه بین المللی حمایت از گونه های گیاهی (UPVO) حمایت از گونه جدید گیاهی  را مورد نظارت قرار می دهد.

ادعا کنندگان چنین گونه هایی ابتدا باید گونه جدید خود را به ثبت برساند. به این منظور این گونه ها باید ویژگی های خاصی داشته باشند. این ویژگی ها به سه دسته شرایط حقوقی، شرایط گونه شناختی گیاهی و شرایط فنی دسته بندی می شود.

• گونه باید جدید باشد

• متمایز و یکسان باشد

• پایدار بماند

• منطبق با یک گونه ژنتیکی گیاهی باشد.

جدید بودن یک جنبه حقیقی بوده و از این جهت مطرح می شود که گونه مورد ادعا باید پیش از این در معرض عرضه تجاری قرار نگرفته باشد. منطبق بودن با یک گونه ژنتیکی، وصف گونه شناختی گیاه است. سه شرط متمایز، یکسانی و پایدار ماندن اوصاف و شروط فنی گونه متقاضی ثبت است.

منظور ازمتمایز بودن این است که گیاه مورد نظر باید مشخصا از دیگر گیاهان شناخته شده ی دسته ژنتیکی خود متمایز و متفاوت باشد. یکسانی گونه جدید گیاهی به این معنی است که بر اساس ماهیت تکثیر،‌در کشت های متعدد گیاه مورد ادعا، همه گیاهان به دست آمده کاملا یکسان بوده یا بسیار مشابه باشند. و پایداری به این معنی است که در کشت های متعدد و در تکرار تکثیر و انتشار، گونه کشت شده تغییر نکرده و ویژگی های اولیه خود را از دست ندهد. بدیهی است سه شرط فوق باید توسط متخصص مورد تأیید قرار بگیرد تا بتوان گونه جدید گیاهی را به عنوان یک گونه جدید به ثبت رسانید.

به سه طریق می توان یک گونه جدید گیاهی را به ثبت رساند.

الف: مکانیزم ثبت اختراع

ب: یک مکانیزم ویژه برای گونه های جدید گیاهی

ج: از طریق ترکیبی از روش های فوق

ثبت یک گونه گیاهی جدید  از طریق مکانیزم ثبت اختراعات ابهاماتی دارد، از این رو بسیاری از کشورها از جمله ایران تمایل دارند تا از طریق مکانیزم خاصی ثبت گونه های جدید گیاهی را انجام دهند.

در ایران قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل  و گواهی بذر و نهال در سال ۱۳۸۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و متقاضی ثبت گونه جدید گیاهی باید اظهارنامه مربوطه را پس از تکمیل به موسسه تحقیقات ثبت وگواهی بذر و نهال که بر اساس ماده دوم قانون فوق تشکیل شده ارائه دهد.

مدت زمان حمایت از گونه جدید گیاهی برای درختان و موها ۲۵ سال و برای سایر گونه های گیاهی ۲۰ سال می باشد و در این مدت برای کشت کنندگان و محققان حقوق انحصاری تولید و بازتولید، تکثیر، فروش و بازاریابی، واردات و صادرات در نظر گرفته شده است.

در تارنمای زیر می توانید در خصوص قوانین موجود در حوزه گونه های جدید گیاهی در سازمان جهانی مالکیت فکری اطلاعات بیشتری بدست بیاورید.

اسرار تجاری (Trade Secret):

در عرصه رقابت و کسب و کار هر روز مولفه های بیشتری باعث قدرت گرفتن اصحاب بازار می شوند و قدرت چانه زنی صاحبان خود را افزایش می دهند. یکی از مقوله های مالکیت صنعتی که می تواند مورد حمایت مالکیت فکری قرار گیرد، اسرار تجاری (Trade Secret)  است، در ایران این مورد بسیار کمتر شناخته شده است و حتی برخی از صنایع بزرگ و پیشتاز و بسیاری از مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی نیز از اهمیت بهره مندی از این مقوله غافل هستند و سالانه متحمل هزینه های سنگین و جبران ناپذیر می گردند.

به زبان ساده برای مشخص کردن حیطه اسرار تجاری (Trade Secret) می توان گفت اسرار تجاری، فرمول، رویه، فرآیند طرح، ابزار، الگو یا مجموعه ای از اطلاعات است که در یک کسب و کار برای بدست آوردن مزیت نسبت به رقبا مورد استفاده قرار می گیرند و مالکیت انحصاری و دائمی را تا آن زمان در نظر می گیرد که افشا نشوند. در صورت افشای اسرار، اشخاص ثالث قادر خواهند بود از آن بهره برداری کنند.

بر خلاف هریک از مقوله های مالکیت فکری، اسرار تجاری (Trade Secret) در هیچ کجا به ثبت نمی رسند و این وظیفه صاحب اسرار است تا به هر نحوی شده از اسرار مورد ادعای خود در مقابل افشا شدن محافطت نماید.

معمولا از معیار های زیر برای تشخیص اسرار تجاری(Trade Secret) بهره می برند، چرا که هر اطلاتی را نمی توان جزء اسرار تجاری دسته بندی کرد:

• اسرار تجاری (Trade Secret) نباید به آسانی توسط عموم قابل شناسایی یا تعیین باشند.

• این اطلاعات باید دارای ارزش اقتصادی مستقل در بازار بوده و از نظر عرف تجاری به دارنده خود مزیت و اعتبار اقتصادی ببخشد.

• در ضمن اطلاعاتی که توسط رقبای تجاری مورد شناسایی واقع شده اند و آنها نیز از طرق صحیح به آنها دست یافته اند را نمی توان به عنوان اسرار تجاری تلقی نمود.

نکته مهم:

اسرار تجاری (Trade Secret) تا زمانی که صاحبان آن اقدامات معقولی برای حفاظت اطلاعات به نحوی سری انجام دهند و این اطلاعات محرمانه باقی بمانند،  دارای ارزش اقتصادی هستند. برای حفظ اسرار تجاری (Trade Secret) ، حفظ امنیت فیزیکی معقول به نحوی که دسترسی افراد غیر مجاز به اسرار تجاری (Trade Secret) و سرقت آنها را نا ممکن گرداند و انعقاد قرارداد عدم افشا با اشخاصی که بصورت مجاز و در حد لازم به اسرار تجاری (Trade Secret) دسترسی دارند ولی بایستی متعهد شوند تا از افشای آنها و جاسوسی صنعتی و تجاری خود داری کنند الزامی می باشد.

به منظور حفظ اسرار تجاری (Trade Secret) هر شرکتی می تواند از اطلاعات محرمانه خود از طریق قراردادهای عدم افشا با کارکنان خود در محدوده مقررات قانون کار، حمایت به عمل آورد. در تارنمای زیر،‌مقاله ای باعنوان ” ۸ گام برای ایمن سازی اسرار تجاری (Trade Secret) “موجود می باشد که با مطالعه آن می توانید در این خصوص اطلاعات بیشتری بدست آورید.

همچنین می توان طرف قرارداد را با درج شرایطی در قرارداد ملزم به عدم افشا اسرار تجاری (Trade Secret) و عدم ارایه آنها به سایر افراد نمود و بدین وسیله از افشای اسرار تجاری (Trade Secret) از جمله در محیط های مجازی ممانعت نمود. همچنین می توان شرط نمود در صورتی که اسرار مورد نظر توسط ایشان افشا شود، افشا کنندگان مکلف به جبران کلیه خسارت های احتمالی وارده شود و وجه التزام موثری را در قبال تخلف از شرط معین نمود.