هرآنچه قبل از خرید لازم است راجع به قیمت خشک کن زرشک بدانید.
قیمت خشک کن زرشک، یکی از کلید واژه های پر تکرار در فصل برداشت زرشک است، اما باتوجه به مسیری که بیش از ۴ سال است برای ساخت یک خشک کن زرشک با ظرفیت مناسب و کارآمد طی کرده ایم، لازم دانستیم با نگارش مقاله ای در این مورد، آنچه باید خریدار قبل از جستجو پیرامون قیمت مورد توجه قراردهد را تبیین نماییم.
در سال ۱۴۰۲ ، شاهد افزایش تولید زرشک در استان خراسان جنوبی بودیم، بر اساس الگوی برداشت زرشک که شاخه بری می باشد، باردهی باغات زرشک بصورت یک سال در میان در خواهد آمد، در باغبانی به این واکنش سال آوری می گویند و سال باردهی را سال آور می گویند.
عوامل متعددی که بخشی از آن شامل نداشتن برنامه تولید منظم می باشد، سبب شد تا میزان تولید زرشک نسبت به سال گذشته بالاتر از انتظارات شود، همین عامل سبب شکست قیمت زرشک از ابتدای فصل برداشت شد و نبودن زیر ساخت های مناسب برای جمع آوری و فرآوری و خشک کردن محصول سبب شد، کشاورزان بسیاری با شرایط به تناسب غیر منصفانه خریداران کنار آمده و دسترنج دو سال زحمات خود را به وعده رسیدی تحویل خریداران دهند.
از این رو باتوجه به روند رو به افزایش تولید زرشک بی دانه قرمز به دلیل توسعه سطح زیر کشت آن در استان خراسان جنوبی و سایر استان های ایران از یک سو و از سوی دیگر تغییر وضعیت باغ هایی که سال های قبل کاشته شده اند و به بهره برداری می رسند، افزایش تولید زرشک اجتناب ناپذیر خواهد بود.
از سوی دیگر در سال های اخیر سرمایه گذاری متناسب با این افزایش در تولید صورت نگرفته و باتوجه به سخت تر شدن شرایط تجارت خارجی ، لزوم توسعه الگوهای فراوری داخلی بیشتر و پر رنگ تر می شود. سرانه سرمایه گذاری در بخش کشاورزی در سال های اخیر در ایران زیر ۵ درصد بوده و در استان خراسان جنوبی این مساله به مراتب پیچیده تر و بغرنج تر می باشد.
در این مقاله با بررسی عواملی که در تعیین قیمت دستگاه خشک کن زرشک موثر می باشند، سعی خواهیم کرد، ابهامات مطرح شده در این خصوص را برطرف کنیم و برای خریدار امکان ارزیابی مناسب از تجهیزی که خریداری می کند ، فراهم کنیم. توضیحات تمامی بخش ها ممکن است برای خوانندگان غیر ضروری باشد، لذا می توانید بصورت گزینشی مطالب مورد علاقه خود را بخوانید.
۱. انواع خشک کن های مواد غذایی و تاثیر تکنولوژی بر قیمت خشک کن زرشک
در صنایع خشک کن های مواد غذایی تکنولوژی های متعددی وجود دارد، پیچیده ترین این تجهیزات ، خشک کن های انجمادی هستند که هم بصورت پیوسته و هم بصورت غیرپیوسته یا بچ بارگذاری می شوند. سیستم های انجمادی پیشرفته به سرمایه گذاری بسیار بالایی نیاز دارد.
محصول تولید شده توسط این خشک کن ها به رطوبت ۱ تا ۲ درصد بر مبنای وزن تر می رسد، ازاین رو در صورتی که محصول در بسته بندی مناسب و غیر قابل نفوذ نسبت به نور خورشید بسته بندی شود، عمر آن از نظر فنی بی نهایت خواهد بود. از این رو فراورده هایی را که با این روش خشک می شوند ، غذای آخرالزمانی می گویند، اولین بار این خشک کن ها برای تهیه غذای سربازان در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفت.
بعنوان نمونه برای تهیه قهوه فوری که در بازار به قهوه فوری گلد مشهور است از این فرایند استفاده می شود. در این فرایند که خشک کردن محصول در خلا نسبی و در دمای ۲۰ تا ۴۰ درجه زیر صفر صورت می گیرد، میزان انرژي مصرفی بسیار بالا بوده و تجهیزات و زیرساخت به سرمایه گذاری اولیه بسیار بالایی نیاز دارد.
محصولات غذایی که با این فرایند خشک شده اند، تفریبا به شکل اولیه خود خشک می شوند و حتی گاهی حجیم تر نیز می شوند، هم اکنون نیز انواع میوه خشک فریزدرای در بازارهای داخل ایران به فروش می رسد، به دلیل کاربرد دمای پایین و در شرایط بسته و تحت خلاء عطر و طعم و رایحه این میوه ها بسیار شبیه به میوه تازه و حتی گاهی بیشتر از میوه تازه است.
یکی از پر تکرارترین کاربرد خشک کن های انجمادی در تهیه انواع واکسن ها در صنایع دارویی است.
در ارزیابی که توسط تیم ما در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ صورت گرفت، از این فن آوری که هم اکنون در کشور تولید آن بومی سازی شده است، برای خشک کردن زرشک و همچنین تهیه پودر آب میوه زرشک استفاده شد. بر اساس نتایج خشک کردن زرشک با این فرایند ها محصولی بسیار آسیب پذیر تولید می کند که به محض اینکه در معرض رطوبت هوا قرار می گیرد دوباره رطوبت را جذب می کند و ساختار محصول را بسیار آسیب پذیر می کند.
از سوی دیگر باتوجه به قیمت حال حاضر زرشک و بازار های متصور برای آن ، استفاده از روش انجمادی یا فریزدراینگ برای خشک کردن زرشک توجیه افتصادی ندارد.
یک شکل دیگر خشک کن های همرده با این فناوری ، خشک کن های تحت خلاء می باشد، در این روش محصول همانند روش انجمادی در خلاء نسبی ولی در دمای بالای صفر خشک می شود. به دلیل وجود خلا نسبی ، آب موجود در محصول در دمای پایین تری از محصول خارج می شود، اما در مقایسه با روش انجمادی محصولات کمتر حساس را با این روش خشک می کنند.
خشک کن های تحت خلاء ، قیمت پایین تری از خشک کن های انجمادی دارند، اما بدنه آنها برای تحمل خلاء نسبی باید ضخیم باشد و برای خشک کردن محصولات گران قیمت یا برای محصولات با کاربری خاص مناسب هستند.
شکل دیگر خشک کن های با بارگذاری پیوسته، معروف به اسپری درایر می باشد، در این روش که معمولا برای خشک کردن مایعات مورد استفاده قرار می گیرد، آب موجود در محصول در مدت زمان کوتاه در مواجهه با دمای بالا به سرعت تبخیر می شود.
اما این روش برای محلول های قندی مناسب نمی باشد، چراکه باید به آن مواد دیگری اضافه شود تا نازل ها هنگام خروج محلول دچار گرفتگی نشود، این روش برای خشک کردن زرشک مناسب نیست و آب زرشکی که با این روش خشک می شود، حاوی درصد بالایی نشاسته ذرت می باشد که طعم و مزه و کاربرد های آن را دچار اخلال می کند.
فرایند تهیه شیرخشک، مبتنی بر این روش می باشد.
یک تکنیک پر کاربرد دیگر در صنایع تبدیل مواد غذایی ، معروف به خشک کن های پمپ حرارتی می باشد، این خشک کن ها در یک سیکل بسته، از چرخه معکوس کارنو برای خشک کردن محصول استفاده می کنند. بعبارت ساده در این خشک کن ها از یک سیستم سرمایشی گازی ( سیستم های تهویه مطبوع که امروز در بسیاری از خانه ها نصب می کنیم) برای تولید گرما در بخش تبخیر آب محصولات استفاده می کنند و سپس در بخش دیگری با استفاده از سرمایش تولید شده در سمت دیگر چرخه برای خروج رطوبت محصول در بخش کندانسور استفاده می شود، درست مانند زمانی که شما از یک اسپیلت برای خنک کردن خانه استفاده می کنید و از طریق یک لوله آب تشکیل شده بر روی کندانسور از خانه خارج می شود و رطوبت هوا در خانه را کاهش می دهد.
این سیستم ها بخوبی عایق بندی می شوند و برای همین میزان کل انرژي مصرفی آنها در مقایسه با بسیاری از روش های دیگر برای خشک کردن محصول در مقایسه با سایر روش های کمتر می باشد. به دلیل استفاده از کندانسور با دمای پایین در مدار گردش هوا می توان رطوبت اندک هوا را نیز بخوبی تخلیه نمود و این سیستم این امکان را فراهم می کند تا محصولات حساس به دما را با دمای عملیاتی نزدیک به ۴۰ درجه سانتیگراد خشک نماییم که باتوجه به بسته بودن سیستم ، دمای مناسبی است.
از سوی دیگر در این روش تمامی آب محصول بازیافت می شود که برای محصولات معطر و آروماتیک ، به معنی جمع آوری بخش ارزشمندی از ترکیباتی است که در روش خشک کردن طبیعی و در فضای باز یا در سایر روش های حرارتی از دسترس خارج می شود.
رایج ترین شکل خشک کن های موجود که بیشتر ما در زندگی روزمره با آنها مواجه می شویم ، معروف به خشک کن های حرارتی همرفتی هستند، با استفاده از یک منبع گرمایشی و یک محرک برای به جریان انداختن یک واسط برای انتقال رطوبت داخل محصول به هوای و سپس به بیرون از دستگاه، محصول خشک می شود.
گرم شده هوا کمک می کند رطوبت موجود در محصول با سرعت بیشتری خارج شود. برای برخی محصولات دمای بالاتر به معنی کنترل عوامل آلاینده و بیماری زا است. برای اینکه بازدهی این سیستم ها را افزایش دهند از بدنه های عایق کاری شده استفاده می کنند و با استفاده از ترکیبی از سنسور ها و کنترل پارامتر ها می توان بازده انتقال جرم ( رطوبت موجود در محصول ) را بهبود داد.
جمع بندی بخش اول:اثر تکنولوژي بر قیمت خشک کن زرشک
ما در ادامه این مقاله به بحث پیرامون این خشک کن های همرفتی می پردازیم، چراکه خرید سایر انواع خشک کن ها، نیاز به سرمایه گذاری بسیار بالایی دارد، برای مقایسه یک خشک کن انجمادی با قابلیت بارگیری فقط ۵۰ کیلوگرم از محصول که برای میوه ای مانند زرشک حداکثر به ۲۰ کیلوگرم در هر ۳۰ ساعت عملکرد خشک کن می رسد ، در تاریخ نگارش این مقاله که آذر ماه ۱۴۰۲ می باشد به سرمایه گذاری حدود ۶۰۰ میلیون تومان نیاز دارد.
قیمت خشک کن های پمپ حرارتی هم برای ظرفیت حدود ۲۰۰ کیلوگرم زرشک در یک کورس ۴۸ ساعت ، حدود ۵-۶۰۰۰ دلار می باشد، که باتوجه به هزینه های حمل و نقل ۲۰۰۰ دلاری و عوارض آن به عدد ۸۰۰ میلیون تومان می رسیم. البته این قیمت برای تجهیزات ساخت چین است .
بخش دوم : قیمت خشک کن زرشک بر مبنای سرعت خشک شدن
سرعت خشک شدن محصول در خشک کن همواره یک عامل تعیین کننده برای خریدار است، البته باید توجه داشت که هرچه محصول سریع تر خشک شود، میزان چروکیدگی حاصل از خروج رطوبت بیشتر خواهد شد، سرعت مناسب برای خشک شدن یک نوع محصول خاص برای بدست آوردن بهترین ظاهر و کیفیت محصول ناشی از آن ، یک فرایند تجربی است.
برای اینکه بتوانم دقیق تر راجع به این مسئله صحبت کنم باید ابتدا در مورد مفهومی به نام رطوبت تعادلی صحبت کنیم، برای هر محصولی در دما و شرایط رطوبتی متفاوت محصول به میزان متفاوتی رطوبت از دست می دهد، به عبارت دیگر محصول کشاورزی یا در این مورد بخصوص زرشک در یک هوای سرد و مرطوب زمستانی در مقایسه با هوای سرد و خشک زمستانی با سرعت پایین تری خشک می شود و یا در تابستان گرم و خشک اگر محصول در معرض هوای آزاد باشد، رطوبت بیشتر از دست می دهد تا به نقطه ای می رسد که حداکثر روطوبت قابل تبادل را از دست داده، اینجا است که می گوییم محصول به رطوبت تعادلی رسیده است.
محصولات حتی در یخچال هم روطبت خود را ازدست می دهند، این پدیده است که همه با آن آشنا هستند، هوای داخل یخچال در دمای بین ۳ تا ۵ دجه سانتیگراد است و رطوبت هوای موجود در آن بسته به محصولی است که داخل یخچال قرار می گیرد، اما به تدریج از طریق سیستم برفک زدایی ، رطوبت این مواد از آن خارج می شود و اینگونه است که محصولاتی که طولانی مدت در یخچال باقی می ماند ، به تدریج رطوبت خود را از دست می دهند.
بیشتر محصولات کشاورزی رطوبتی بین ۵۰ تا ۸۰ درصد بر مبنای وزن تر دارند، یعنی برای اینکه محصول در دمای محیط به رطوبت تعادلی برسد، وزن نهایی حدود نصف تا یک پنجم وزن محصول اولیه خواهد بود. البته برای محصولی مانند گوجه فرنگی این عدد بسیار کوچک تر است، مثلا به ازای هر ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم گوجه فرنگی به یک کیلو برگه گوجه فرنگی خواهیم رسید.
آنچه ما بر اساس تجربه در مورد خشک کردن محصولات مختلف به دست آورده ایم ، این است که ، میوه های خوشه ای مانند زرشک هم به دلیل ساختار خوشه ای ( میوه هایی که بصورت برش خورده در دستگاه قرار می گیرند، راحت تر رطوبت از دست می دهند) و هم به دلیل داشتن قند در ساختار میوه ، سرعت خشک شدن پایین تری دارند، و زمان خشک شدن برای رسیدن به کیفیت نهایی مطلوب بین ۴۸ تا ۷۲ ساعت خواهد بود.
در شکل مقابل نمودار سرعت خشک شدن محصول در مقابل نرخ شدن را مشاهده می کنید ، هرچه در نمودار از چپ به راست پیش میرویم در طول فرایند خشک شدن به جلو حرکت می کنیم. ابتدا سرعت خشک شدن افزایش پیدا می کند، سپس برای مدتی ثابت می ماند و در مرحله سوم که به مرحله نزولی معروف است ، سرعت خشک شدن محصول کاهش می یابد. در مرحله اول آب سطحی موجود بر روی میوه خشک می شود، در مرحله دوم آب میان بافتی خارج می شود این مرحله را مرحله نرخ ثابت می گویند، مرحله سوم که به مرحله نزولی معروف است از نظر زمانی گاهی طولانی تر از دومرحله قبلی است، در این مرحله آب مولکولی باید خارج شود.
برای برخی از محصولات مانند زرشک، زمان این مرحله طولانی تر از زمان دو مرحله اول است و در این شرایط مدیریت دما نقش موثری در کنترل کیفیت محصول نهایی دارد.
راهکاری که معمولا برای کوتاه کردن زمان خشک شدن در مرحله نزولی انتخاب می شود، افزایش دما است که درمورد محصولی مانند زرشک که این مرحله بین ۲۴ تا ۳۰ ساعت طول می کشد، می تواند سبب تغییر رنگ یا قهوه ای شدن محصول شود . این به معنای از دست دادن محصول است و کشاورزان مایل به خرید چنین دستگاهی نیستند.
لازم است در مورد سرعت خشک شدن که توسط برخی سازنده ها، ادعا می شود این نکته را به خاطر بسپارید که اگر یک دستگاه ۲۰۰ کیلویی را با بارگذاری یک سبد دو کیلویی تست کنید، نمی توانید ادعا کنید که محصول در ۲ یا ۴ ساعت خشک شد و باید این تست را برای میوه هایی در شرایط مختلف تست کرد.
عدد ۴۸ تا ۷۲ ساعت که ما برای زمان خشک شدن زرشک در نظر می گیریم برای بازگذاری کامل ظرفیت دستگاه خشک کن ایساپارس است که عدد ۸۰۰ کیلوگرم برای زرشک شاخه و ۱ تن برای زرشک دان شده است، می باشد. این دستگاه از زمان ساخت بارها با ظرفیت کامل راه اندازی شده و در هر مرحله عوامل متعدد دیگری که در زمان خشک شدن محصول موثر است مورد بررسی قرار گرفته است.
بخش سوم: تاثیر جنس بدنه بر قیمت خشک کن زرشک
بدنه خشک کن بصورت مستقیم در کیفیت محصول نهایی اثرگذار نیست ، اما با توجه به محل قرار گیری دستگاه بر میزان مصرف انرژي دستگاه و درنتیجه هزینه جاری بکارگیری دستگاه اثرگذار خواهد بود. هدف بکارگیری بدنه ایزوله کردن داخل دستگاه از شرایط هوای بیرون است، بگونه ای که میزان انتقال حرارت بین دستگاه و محیط بیرون به حداقل برسد و بتوان در سراسر دستگاه به دمای یکنواخت دست یافت.
بدنه دستگاه را می توان از مصالح متعددی تهیه کرد که بر میزان ایزوله بودن یا قابلیت جابجایی محصول اثر می گذارد.
- دیوار آجری سیمان کاری شده
اگر نیاز به جابجایی دستگاه نباشد، می توان بدنه دستگاه را با استفاده از دیوار چینی و سپس سیمان کاری آن تهیه کرد، البته ممکن است برای فراهم کردن شرایط بهداشتی بخواهید سطوح داخلی را کاشی کاری کنید تا قابلیت شستشو ایجاد شود ، نقطه ضعف این بدنه زمان طولانی برای اجرای آن، هزینه بالا برای نصب سقف مناسب و نصب عایق رطوبتی بر روی آن است، از سوی دیگر این مصالح بدترین شرایط عایق حرارتی ممکن را دارد و در مجموع توصیه نمی شود.
- بلوکه هبلکس یا بتن اتوکلاو شده
بلوکه های بتن هوادار شده، از ضریب انتقال حرارت بسیار کمتری نسبت به مصالح آجری برخوردار هستند، اما باید سطوح داخلی را بازهم کاشی کاری کرد و برای نصب سقف از تیرچه های فلزی یا سازه ای استفاده کرد، در نهایت هزینه های آن از روش دیوار آجری بیشتر است و نصب در ایزوله بر روی این سازه با دیگر هزینه اضافی ایجاد می کند.
- استفاده از ورق گالوانیزه و عایق کاری آن
یک راهکار که عموما نیز مورد استفاده قرار می گیرد ، ساخت سازه خشک کن با استفاده از پروفیل های فلزی است، سپس ورق گالوانیزه در یک سمت نصب می شود و با استفاده از عایق های ضخیم مانند پشم شیشه ، پلی استایرن یا پشم سنگ ، بین دو سطح داخل و بیرون آن را عایق می کنند.
این روش از دو روش بالا در ساخت یک فضای ایزوله بهتر عمل می کند، اما برای خشک کن های سایز کوچک مناسب است، چراکه در بدنه های بزرگ تر باید از مقاطع سنگین تر و در نتیجه عایق بیشتر استفاده کنیم که هزینه و وزن سازه را بسیار بالا می برد، از سوی دیگر، خشک کن هایی که به این سبک ساخته می شوند، برای بردن گاری بارگذاری شده به داخل دستگاه با سختی مواجه می شوند و باید یک سبد یک سبد بارگذاری شوند.
- استفاده از ساندویچ پانل
استفاده از ساندویچ پانل ها مزایای بسیاری برای ساخت خشک کن دارد، بسته به اینکه دستگاه قرار است در محیط بیرون یا داخل سوله نصب شود، می توان از ساندویچ پانل با ضخامت های بالاتر استفاده کرد، در محیط داخل باتوجه به شرایط دمایی از ضخامت ۵ تا حداکثر ۱۰ سانتی استفاده خواهد شد، در حالی که برای نصب در فضای محیط باز ، حداقل ضخامت ۱۰ سانت وحالت مطلوب استفاده از ساندویچ پانل ۱۵ سانتی است.
ساندویچ پانل ها به سرعت نصب می شوند واز استحکام مکانیکی کافی برخوردارند و برای نصب سقف نیاز به سازه اضافی ندارند. سطوح ساندویچ پانل رنگ های الکترواستاتیک و مقاوم است که سطوح بهداشتی مورد نیاز و قابل شستشو فراهم می کند و می توان با نصب فلنج درب مناسب برای خشک کن را روی آنها نصب کرد.
بعد از برآورد های تیم ما، استفاده از ساندویچ پانل باتوجه به هزینه های انرژی در بلند مدت، بهترین مصالح ساخت خشک است.
ممکن است بتوانید از مصالح دیگری نیز استفاده کنید که در اینجا ذکر نشده است.
بخش چهارم: اثر تجهیزات کنترلی بر قیمت خشک کن زرشک
در بخش ساختار خشک کن به معرفی انواع خشک کن ها پرداختیم ، خشک کن های انجمادی فرایند استاندارد و ثابتی دارند و همینطور خشک کن های تحت خلا و خشک کن های اسپری درایر، قیمت بالای این دستگاه ها ، استفاده از تجهیزات کنترلی گران قیمت را برای حفاظت و کنترل اجزای متعدد فرایند توجیه می کند.
اما عمده خشک کن های موجود در بازار که برای خشک کردن محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد، خشک کن های همرفتی حرارتی می باشد. این خشک کن ها شامل یک منبع حرارتی و یک ساختار برای ایجاد جریان هوا بعنوان واسط انتقال جرم و خروج رطوبت می باشد.
بیشتر شرکت های داخلی از یک سیستم کنترل ساده مبتنی بر کنترل دما و رطوبت با یک ترموستات و هیگروستات (رطوبت سنج رله دار) استفاده می کنند و با استفاده از یک تایمر دیجیتال زمان خشک شدن و توقف فرایند را تعیین می نمایند. برای بسیاری از محصولات کشاورزی صرفا استفاده از همین ۳ تجهیز کنترلی برای کنترل اجزای فرایند کافی است.
زرشک یک میوه خوشه ای با رنگدانه های آنتوسیانین است که نسبت به حرارت حساسیت دارد و از سوی دیگر ، بازار و درنتیجه کشاورز هر محصولی را که از خشک کن خارج شود، بعنوان محصول مطلوب قبول نمی کند و آن را با محصولاتی که در بارگاه ها در زمان ۴ تا ۵ ماه خشک می شود ، مقایسه می کند.
بنابراین برای خشک کردن زرشک، زمان کوتاه خشک شدن، رنگ روشن برای محصول، محصولی با حداقل انقباض یا به عبارت دیگر محصول حجیم و پفکی باید از دستگاه خارج شود که یکنواخت خشک شده و بیش از حد خشک نشده باشد.
تمامی عوامل بالا سبب شده تا نیاز به یک سیستم کنترل دقیق داشته باشیم که بتواند کنترل پارامتر ها را به شکل پیچیده تر از صرف تکرار یک الگوریتم انجام دهد ، تا زمان مناسب، میزان مصرف انرژی مطلوب و محصول با کیفیت مناسب حاصل شود و از سوی دیگر باید ظرفیت این دستگاه عدد قابل قبولی باشد، این عدد برای کشاورزان عمده مالک متقاضی دستگاه ، بارگیری ۲ تن محصول در هر کورس می باشد که به معنی ریسک ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومانی در هر نوبت بارگیری محصول است و خظا برای سیستم کنترل را بسیار پر هزینه می کند.
سیستم کنترل خشک کن ایساپارس ، یک سیستم هوشمند با قابلیت اجرای انواع سناریوها برای کنترل اجزای دستگاه است، برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به مقاله «خشک کن زرشک » در همین سایت مراجعه کنید.
در مقایسه با سیستم کنترل ۳ بخشی که هزینه آن نزدیک به ۳ میلیون تومان برای هر دستگاه است، سیستم کنترل ایساپارس با یک کامپیوتر کوچک و ذخیره اطلاعات عملیات در پایگاه داده که برای بهینه سازی عملیات استفاده خواهد شد، و موتور دمپر های با موقعیت سنج که براجرای دستورات نظارت می کنند ، برای یک دستگاه با قابلیت باگیری ۸۰۰ کیلو درزمستان سال ۱۴۰۲ ،هزینه ۳۸ میلیون تومانی دارد.
بدون دیدگاه